آَشکارترین جنبه تأثیرات اقلیمی یک ساختمان بلند در رابطه با تابش آفتاب خود را می نمایاند یک ساختمان بلند به تنهایی قابلیت بهره گیری از تابش آفتاب را برای طبقات مختلف خود به بهترین وجه ( بسته به نحوه قرارگیری نسبت به زاویه تابش خورشید) فراهم می آورد. این قابلیت به ویژه هنگامی که ساختمان در یک فضای باز و گسترده و یا در یک مجموعه کالبدی کوتاه تر از خودش قرار می گیرد حائز اهمیت می گردد زیرا به علت بلندتر بودن بنا از بناهای مجاور، طبقات آن (خصوصاً طبقات بالایی) بدون آن که سایه ساختمان های مجاور را بر روی خود داشته باشد، در نهایت درجه بهره مندی از نور و تابش آفتاب قرار می گیرد.

اما این قابلیت سودمند برای ساختمان های بلند، صرفاً برای خود ساختمان به تنهایی مطرح بوده و متأسفانه همراه با اثر نامطلوب سایه برای بافت مجاور خود می باشد. هر چه یک ساختمان بلندتر باشد سایه آن طولانی تر و مزاحمت آن برای بافت همجوار خود بیشتر خواهد بود. هنگامی که ساختمان های بلندی در همجواری هم داشته باشیم،مشکل دو چندان میگردد. زیرا در این حالت خاصیت مفید ساختمان های بلند در بهره مندی خود از تابش آفتاب نیز از بین رود. اهمیت استفاده از نور خورشید در فصل زمستان و مخصوصاً در مناطق با آب و هوای سرد دوچندان می گردد.
لذا باید ارتفاع ساختمان ها را با توجه به فاصله بین آن ها چنان انتخاب نمود که در فصل زمستان بر روی یکدیگر سایه اندازی نداشته باشند. اگر ارتفاع ساختمان با توجه به طول سایه انتخاب نشود سایه ساختمان ها بر روی یکدیگر باعث محرومیت از نور خوررشید می شود.بنابراین برای جلوگیری از این امر فاصله بین ساختمان ها باید بیش از طول سایه زمستانی باشد. طول سایه بستگی مستقیم به زاویه تابش دارد و زاویه تابش نیز در عرض های جغرافیایی مختلف، متغیر است بدین ترتیب که هر چه از عرض های پایین به سمت عرض های بالا حرکت می کنیم اندازه این زاویه نیز کوچکتر می شود. برای محاسبه زاویه تابش خورشید در عرض های مختلف از فرمول زیر استفاده می شود.

که در این فرمول α زاویه تابش یا ارتفاع خورشید و میل خورشید و عرض جغرافیایی محل است.

از آنجایی که مقدار
در فصول مختلف یعنی در حالات مختلف خورشید با توجه به فصل به شرح زیر تغییر می یابد می توان پیوسته برای عرض های مختلف زاویه تابش یا ارتفاع خورشید را محاسبه نمود.
مقدار در اول فروردین و مهر= ۰ درجه
مقدار در اول تیر ( تابستان) = ۲۳/۴۵ درجه
مقدار در اول دی ( زمستان) = ۲۳/۴۵- درجه
زاویه تابش برای عرض های جغرافیایی ۲۵ تا۴۰ درجه شمالی در سه مقطع زمانی اول فرودین و مهر، اول تیرماه و اول دی ماه درجدول زیر نشان داده شده است.
جدول زاویه تابش آفتاب برای عرض های جغرافیایی ۲۵ تا ۴۰ درجه شمالی در سه مقطع زمانی (رهنمایی،۱۳۸۲)

منابع:
- بمانیان , محمدرضا,” بررسی عوامل موثر بر شکل گیری ساختمانهای بلند در ایران”, پایان نامه دکتری در گرایش معماری , دانشگاه تهران , ۱۳۷۷.
- رهنمایی، محمدتقی،مجموعه مباحث و روش های شهرسازی (جغرافیا)،مرکز مطالعات وتحقیقات معماری وشهرسازی ایران،۱۳۸۲.
مطالب پیشنهادی:
- بررسی عوامل مؤثر بر تراکم شهری بهینه عامل قیمت زمین و مسکن معمولا رابطه مستقیم با تراکم دارند به عبارتی هر چه قیمت زمین و مسکن بالاتر باشد، تراکم شهری نیز بیشتر است. افزایش قیمت زمین که ناشی ازمحدودیت آن و کشش ناپذیری عرضه در برابر تقاضا است و نیز ضرورت استفاده بهینه از آن موجب افزایش…
- عوامل کیفی تأثیرگذار بر زیبایی نمای ساختمان خلق محیط فیزیکی جذاب و دارای کیفیت بالا همراه با دسترسی های خوب همیشه امکان پذیر است. فضاهای شهری نباید مجموعه ای از کپی های بیگانه و یا نامتناسب و ناآشنا باشند که در همه جای دنیا دیده می شوند. مردم مکان های ساده و بین المللی نمی خواهند، مکان…
- نظریات مفهوم گرای اندازه بهینه شهر در دنیای امروز شهرها روز بروز در حال رشد و توسعه هستند و همین امر موجبات نگرانی های بسیاری را در رابطه با گسترش بی رویه فیزیکی شهرها پدید آورده است. در واقع این روند از آغاز دوره انقلاب صنعتی و از دل مهاجرت های وسیع به سوی شهرها آغاز…
- پیشینه نظری اندازه بهینه شهر در طول تاریخ افراد زیادی درباره شهر و مسائل مرتبط با آن نوشته اند و سخن گفته اند. اما یکی از مهمترین دغدغه های نظریه پردازان شهری همواره موضوع اندازه و تراکم بهینه شهری بوده است که بر مبنای آن زیرساخت های مناسب و سیستم حکمروایی مطلوب را تعریف کرده…
- پیتر کالتورپ، الگوی پدسترین پاکت و فرم بهینه شهر الگوی پیشنهادی کالتورپ که نوعی توسعه متکی بر حمل و نقل همگانی به وسیله راه آهن سبک می باشد تحت عنوان الگوی پدسترین پاکت یکی از انگاره های نو طراحی شهری را شکل داده است. الگوی پدسترین پاکت در واقع مجموعه ای از شهرک های کوچک است که توسط سیستم…
- شوشتر، مدل تاریخی مدیریت مصرف بهینه آب اگر هر یک از شهرهای بزرگ ایران، روزگاری ـ کوتاه و یا بلند ـ پایتخت سیاسی، اقتصادی و مذهبی ایران بوده اند، شوشتر را شاید بتوان پایتخت آب ایران دانست. شوشتر در دامن آبی کارون و متأثر از مسیرهای آبی در هوای گرم خوزستان شکل می گیرد و به نوبه…
- عوامل مؤثر در توسعه صنعت توریسم (گردشگری) در شناسایی عوامل موثر در توسعه توریسم به مواردی برمی خوریم که به طور خلاصه و فهرست وار عبارتند از: الف) گسترش شهر نشینی گسترش شهر نشینی از علل مهم شکل گیری جهانگردی قلمداد میگردد تکامل وتراکم شهرها تنگناها و محدودیتها خاصی را برای ساکنانش به وجود آورده است و…
- بررسی عوامل موثر بر ادراک محیط شهری به طور کلی می توان محیط شهر را مجموعه ای به هم پیوسته از مکان ها در نظر گرفت که با شبکه ای از راه ها و انواع مختلف حرکت به هم مربوط می شود. از این نظر ادراک سیمای شهر به طور عمده در فضاها و معابر شهری تحقق…
- عوامل کیفی محصوریت فضای شهری از آن جا که محصوریت فضای شهری اهمیت ویژه ای دارد و یکی از خصوصیات فضای شهری مطلوب محصوریت آن است، در این نگاشته به بررسی عوامل کیفی محصوریت فضای شهری پرداخته می شود. کیفیت محصوریت فضائی توسط هفت عامل پیوسته تعیین می شود که به شرح زیر می باشند:…
- عوامل ایجاد سرزندگی در فضای شهری بقاء، ایمنی، سازگاری، معنا، قلمروپذیری، حس تعلق و در واقع سرزندگی از فاکتورها و عوامل ومتغیرهای رضایت بخش اجتماعی و طبیعی محیط مصنوع، تلقی می شود. حضور پر جنب و جوش زندگی، پویایی، تنوع و فعالیتهای گوناگون، حضور افراد و برخوردهای چهره به چهره در بستر مناسب بروز فعالیتهای اجتماعی…