توسعه سریع شهری در چند دهه اخیر، زندگی بشر را از ابعاد مختلف تحت تأثیر قرار داده است. امروزه شهرها عامل اصلی ایجاد کننده ناپایداری در جهان به شمار می‌روند و در واقع پایداری شهری با پایداری جهانی مفهومی واحد دارند. پایداری می‌تواند معانی بسیاری را در بر داشته باشد که از یک هدف اکولوژیک تا اصولی برای فعالیت‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی را شامل می‌شود. واژه “پایدار بودن” به معنای “حفظ کردن، ادامه دادن حیات و موجودیت، متوقف نشدن و قطع امید نکردن و امتداد یافتن” است. اگر پایداری در چارچوب تجریدی معنای آن به کار برده شود، برای جوامع شهری کارآیی لازم را نخواهد داشت.
جامعه شهری، نظام پیچیده‌ای است که نمی تواند وضعیت یکسان و ثابتی داشته باشد، بنابراین تغییر و تکامل مداومی در جریان است و در واقع شهر برای اینکه ماندگار و پایدار بماند، می‌بایست توانایی هماهنگ شدن با تغییر و تکامل را داشته باشد. پایداری شهری با سه خصیصه کلی تعریف می‌شود: شهری که عبارتند از:
۱- بالندگی فرهنگی و اجتماعی،
۲- کارآمدی از نظر اقتصادی و عملکردی،
۳- و تعادل در فضا و کالبد پیرامونی آن.
کالبد بافت شهری بازتاب تأثیرات پیچیده و متقابل عوامل و نیروهای مختلفی چون شرایط طبیعی و جغرافیایی، خصوصیات اجتماعی و فرهنگی مردم، نظام‌های سیاسی و حکومتی، وضع اقتصادی مردم و دولت است. در نتیجه ایجاد هرگونه تغییر در کالبد به حدود میزان و امکان مداخله در هر یک از زمینه‌های فوق، محدود و مشروط است. لذا سیستم کالبدی شهر مجموعه‌ای از فضاها، کاربری‌های مختلف و شبکه‌های ارتباطی بین آن‌هاست که یکی از عوامل پایه در تعیین میزان پایداری شهری محسوب می‌شود. بدیهی است دستیابی به یک فضای کالبدی مطلوب، در گرو شناخت عمیق جمعیت، شبکه‌های ارتباطی، تعریف سطح برخورداری از خدمات برای ساکنان، کیفیت زندگی و لکه‌های زیستی مختلف با کاربری‌های مشخص از قبیل مراکز و سایتهای تفریحی، خدمات آموزشی، بهداشتی، تجاری، فضاهای ورزشی، فرهنگسراها و … می‌باشد.
در زمینه پایداری شهری دو نظریه عمده ارائه شده است:
۱- تئوری شهر فشرده یا فرم متراکم شهری
۲- تئوری شهر گسترده یا فرم کم تراکم.
اگرچه تئوری شهر فشرده توسط کشورهای اروپایی و تئوری شهر گسترده توسط تئوریسین‌های آمریکایی و استرالیایی مورد توجه می‌باشد، نتایج تحقیقات انجام شده در این زمینه، کارایی شهر فشرده و برتری آن را در تحقق پایداری شهری نشان می‌دهد.
آنچه باید مورد توجه قرار گیرد این است که بحث پایداری شهری الزاماً نمی تواند بیان‌گر توسعه شهری پایدار باشد. مفهوم پایداری در اینجا به عنوان تشریح کننده وضعیت یا حالتی مطلوب و یا مجموعه شرایطی است که تداوم داشته باشند اما واژه توسعه در اصطلاح توسعه شهری پایدار، فرآیندی است که به وسیله آن می‌توان به پایداری دست یافت.
مطالب پیشنهادی:
- جایگاه حمل و نقل شهری در توسعه پایدار از جمله عوامل اساسی در ایجاد تحولات اقتصادی یک کشور پیشرفتهایی است که در سیستم حمل و نقل آن صورت می‌گیرد. بخش حمل و نقل نه تنها فرآیند توسعه اقتصادی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه خود نیز در جریان توسعه اقتصادی دچار تغییر و تحولات کمی و کیفی می‌شود.…
- جایگاه صنعت گردشگری در توسعه اقتصادی در چند دهه گذشته، بسیاری از کشورها به توریسم به عنوان وسیله ای برای ارتقای توسعه و رشد اقتصادی نگاه کرده اند. توریسم تلاش کرده که دومین صنعت بزرگ جهان شود به طوری که بر اساس آمار شورای سفر و توریسم جهانی (WTTC) قریب چهار درصد از تولید ناخالص جهانی…
- توسعه شهری پایدار یا توسعه پایدار شهری اصولا شهر پایدار جایی است که به دلیل استفاده اقتصادی از منابع، اجتناب از تولید بیش از حد ضایعات و بازیافت آن تا حد امکان و پذیرش سیاست‌های مفید و همگام با طبیعت در درازمدت، قادر به ادامه حیات خود باشد. شهر پایدار شامل ابعاد اقتصادی، اجتماعی، کالبدی، مدیریتی و…
- اهمیت رویکرد پژوهش محور و توسعه کشورها توسعه علمی، صنعتی و فرهنگی هر کشور بدون پرداختن به امر پژوهش با موفقیت چندانی همراه نخواهد بود. در واقع پژوهش موتور محرک پیشرفت و توسعه محسوب می شود. حتی اگر نشانه هایی از توسعه بدون پرداختن به مبانی پژوهشی رخ دهد آن توسعه مستمر و پایدار نخواهد بود و…
- جایگاه فرهنگ در برنامه ریزی شهری قرار دادن فرهنگ به عنوان بخشی از برنامه‌ریزی ایده‌ای تازه نیست، برنامه‌ریزی به عنوان یک حرفه‌ی مدرن محصول تلاش‌های اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ توسط افرادی از قبیل پاتریک گدس و لویس ممفورد است. گدس معتقد بود که برنامه‌ریزی بیشتر وابسته به انسان است تا یک علم فیزیکی و…
- زیبایی شناسی طراحی شهری و اهمیت نمای ساختمان در دانش – فن – هنر طراحی شهری بحث زیبایی شناسی به معنای مجموعه عواملی است که حظ استفاده کنندگان از فضای شهری را موجب می گردد. طراح شهری در ایجاد حظ برای شهروندان بایستی چارچوب های بسیاری را رعایت کند: قابلیت استفاده، ساختار، سلسله مراتب، مسائل مالی، ضوابط و…
- اهمیت زیبایی شناسی فضاهای شهری انسان موجودی است که بالذات نسبت به اصل خویش و بازگشت به طبیعت گرایش دارد و این مسأله از زمانی پررنگ شده که وی ساخت ابزار، کنترل محیط زندگی و غلبه بر طبیعت را آغاز نموده است. شهرهای پس از دوران انقلاب صنعتی نمود بارز تفکر غلبه بر طبیعت و…
- توسعه پایدار در طرح های توسعه شهری شهرها در گذشته بهترین نمونه های پایداری بوده اند. با توجه به محدودیت های اکولوژی محل مانند آب، توسعه متناسب و سازگار با طبیعت، صرفه جویی در منابع، استفاده از مصالح بومی، ابداع روش های موثر و مناسب برای ادامه حیات نظیر قنات و بادگیر و... همه نمونه هایی از…
- جایگاه ارزش و اخلاق در شکل گیری فضا ارزش‌ها قواعدی هستند که فرد به کمک آنها درباره صواب و خطا، باید و نباید، خوب و بد حکم می‌کند. حتی از طریق ارزش‌ها به نظریه‌های شهر مطلوب مانند: نظریه شهر خدای اگوستین قدیس (City of God) در توصیف اورشلیم ابدی، الگوی آرمانشهرهای مسیحی (روحانی مسیحی انگلستان بود. وی مقر…
- جایگاه منابع درآمدی شهرداری در قانون با نگاهی مختصربه تجارب جهانی در زمینه نحوه تأمین منابع مالی شهرداری‌ها، این مهم آشکار می‌شود که بسیاری از مشکلات اساسی "تأمین منابع مالی شهرداری‌ها در ایران" به روشن نبودن جایگاه این مبحث در قوانین اقتصاد عمومی کشور مربوط است. در واقع جایگاه شهرداری‌ها در ساختار اداری کشور تاحدی مبهم…
در پاراگراف آخر گفته شده بحث پایداری و توسعه پایدار نمی تونن لازم و ملزوم باشن، میشه این موضوع رو بیشتر توضیح بدید!؟
<blockquote>بحث پایداری شهری الزاماً نمی تواند بیان‌گر توسعه شهری پایدار باشد</blockquote> بحث توسعه و پایداری کاملا مجزا هستند و زمانی که کنار هم قرار می گیرند معنای جدیدی را خلق می کنند.
سلام خسته نباشید
من دانشجوی ارشد معماری هستم پایان نامم در مورد طراحی مجتمع مسکونی بر اساس معیار های شهر فشرده و اصول اقلیمی در شهر نور میشه خواهش کنم در مورد شهر فشرده کمکم کنید من منابع و مطالب در مورد این موضوع نمیتونم پیدا کنم. ممنون میشم کمکم کنید.
سلام،
شهر فشرده (شهری با مسیرهای کوتاه و کاربری مختلط) نظریه ای درباره تراکم جمعیتی و ساختمانی در شهرها است که بر متراکم کردن هر چه بیشتر بناها و استقرار تعداد بیشتری از انسان در فضای محدودتر تأکید دارد. این نظریه در ابتدای صنعتی شدن شهرها و با توجه به توانایی بیشتر برای ایجاد ساختمان های بلند مرتبه با آسانسور و افزایش استحکام با سازه فلزی و بتن، با استقبال بسیار زیادی روبرو شد و اکنون نیز مورد توجه بسیاری از طراحان و برنامه ریزان شهری است. طی چند دهه گذشته و پس از نگارش کتاب "زندگی و مرگ شهرهای بزرگ آمریکا" اثر جین جیکوب، و ارائه نظریاتی همچون شهر گسترده (broad city or sprawled urban development) انتقادات بسیاری نیز بر آن وارد شده است که بیشتر جنبه های جامعه شناختی را هدف قرار می دهند.
در نگاه اول آنچه در موضوع پایان نامه شما روشن است تأکید بر فشرده سازی فضای زیست ساختمان مسکونی و بهینه سازی آن با توجه به مسائل اقلیمی است. از آنجا که در یک شهر شمال کشور (معتدل و مرطوب) موضوع را بررسی می کنید توجه به دریافت تابش کافی نور خورشید و تهویه مناسب ساختمان از طریق بررسی جهت گیری بنا، کشیدگی زمین، طراحی دقیق بازشوها و مصالح و ساخت در کنار توجه به عوامل اقتصادی و جامعه شناسی مؤثر در افزایش رضایتمندی ساکنان لازم است. پس از آن مبحث فشرده سازی و رسیدن به الگوی مسکن حداقلی و کمترین مساحتهای مطلوب در پلان واحدهای مجتمع مسکونی مورد بررسی قرار می گیرد و راهکارهای معمارانه و شهرسازانه برای فشرده سازی اقلیم گرای مجتمع مسکونی ارائه می شود.
خوشبختانه برای بررسی بیشتر مبحث گزینه های زیادی پیش رو دارید، چرا که اکنون در شمال کشور آپارتمان سازی و مجتمع سازی های بسیاری در جریان است و شما می توانید با بررسی علی-قیاسی تجارب، بهینه سازی مجتمع سازی در شهر نور را مورد توجه قرار دهید و نتایج پایان نامه را ملموس تر ارائه کنید.
خوشبختانه موضوع شهر فشرده در منابع فارسی مخصوصا مقالات به خوبی در دسترس است، برای یافتن مقالات مرتبط سری به سایتهای sid.ir – noormags.ir – civilica.com بزنید و کلیدواژه "شهر فشرده" را در آنها جستجو کنید؛ برای یافتن منابع انگلیسی و تصاویر مرتبط کلیدواژه "compact city" را گوگل کنید.
طی سالهای اخیر کتابهای بسیاری با موضوع شهر فشرده به فارسی برگردان یا تألیف شده اند، اما از آنجا که بیشتر این کتب توسط متخصصان جغرافیای شهری تهیه شده اند و یا آنکه موضوع شهر فشرده را در ارتباط با محورهای دیگری همچون "توسعه شهری پایدار" دیده اند، پیشنهاد می کنم مبانی نظری و خط سیر پایان نامه را با بررسی مقالات معتبر و کاملا مربوط تعیین کنید؛ پس از آن رجوع به کتب و اسناد پژوهشی دیگر نیز برای جمع آوری مطالب و مرور ادبیات مفید خواهد بود. برای پیدا کردن کتابهای این حوزه به زبان فارسی کلیدواژه "کتاب شهر فشرده" را گوگل کنید.
موفق باشید
جناب مطلق سلام در جایی بیان فرمودید پایداری و توسعه پایدارنمی توانند لازم و ملزوم باشند و در جایی عنوان کرده اید که این دو در کنار هم تعریف جدیدی دارند . منظور از تعریف جدید چه تعریفی است ؟ ضمنا اگر ارتباطی مابین این دو نیست در تعریف پایداری چه به صورت کلی و چه در تعریف با شهر به دنبال چه چیزی جز توسعه به معنی عام که عمده آن ثبات و اطمینان یا همان معنی خاص پایداری است هستیم ؟ممنون از پاسخ
سلام،
اگر بپذیریم که پایداری هدف است و توسعه پایدار روند رسیدن به آن، توجه همزمان به هر دو مقوله در طرح های توسعه شهری منجر به تعریف مدل و روش و فرایند مورد نیاز خواهد شد. لازم و ملزوم نبودن با استناد به تعریف ارائه شده به معنای عدم وجود ارتباط نیست، کما اینکه هر دو کمال و مکمل یکدیگر محسوب می شوند. توجه داشته باشید که پایداری به معنای "ثبات و اطمینان" نیست، بلکه بر وجوه "sustainability" و "resiliency" تأکید دارد.